Sapphic คืออะไร? ชวนทำความรู้จักกับคำว่าแซฟฟิคให้ดียิ่งขึ้น

ทุกวันนี้ คำว่า Sapphic ถือเป็นอีกหนึ่งคำที่ได้รับความนิยมมากขึ้น มีการใช้กันมากขึ้นบนสื่อโซเชียล และการนำมานิยามตัวเอง บางคนอาจจะเข้าใจคำว่า แซฟฟิค ได้อย่างไม่ครอบคลุม หรือมีการหยิบไปใช้เพื่ออ้างถึงสิ่งที่ไม่ได้โอบรับเท่าที่ควร หรือมีการตั้งคำถามว่า “แซฟฟิคคืออะไร?”, “แซฟฟิคต่างจากเลสเบี้ยนตรงไหน”, “แซฟฟิคก็คือหญิงรักหญิงไม่ใช่เหรอ” “จะมีคำว่าแซฟฟิคอีกทำไม เยอะแยะเกินรึเปล่า” ฯลฯ

เพื่อไม่ให้เป็นการเสียเวลา วันนี้พวกเราจึงอยากพาทุกคนมาทำความรู้จักกันว่า แซฟฟิคคืออะไร เป็นคำใหม่รึเปล่า มีที่มามาจากไหน แล้วทำไมเราถึงควรที่จะต้องใช้คำว่าแซฟฟิคเพื่อเรียกแทนหญิงรักหญิง วันนี้เราจะพาทุกคนไปไขข้อข้องใจกัน

แซฟฟิคคืออะไร?

Sapphic หรือ แซฟฟิค คือ ร่มคันใหญ่ที่ใช้นิยามถึงเพศวิถีของผู้ที่มีแรงดึงดูดเข้ากับ ผู้หญิง ทรานส์เจนเดอร์ บุคคลนอนไบนารี่ที่นิยามตัวเองว่าเป็นแซฟฟิค และรวมไปถึงผู้ที่นิยามว่าตัวเองยึดโยงกับความเป็นหญิงด้วย ที่มีเพศวิถีอื่นๆ ที่อยู่ใต้ร่มอัตลักษณ์นี้ ทั้งเลสเบี้ยน เกย์ ไบเซ็กชวล แพนเซ็กชวล เควียร์ เนปทูนิค ทอม ดี้ เป็นต้น (สามารถดูจากแผนภาพด้านล่างได้เลย) หรืออาจจะเรียกง่ายๆ ว่า แซฟฟิค คือ คำที่รวมทุกอัตลักษณ์ที่ดึงดูดเข้ากับผู้หญิงคนอื่นๆ ไว้ด้วยกัน ไม่ว่าพวกเขาจะชอบแค่เพียงผู้หญิงอย่างเดียว คนที่ไม่แน่ใจว่าตัวเองชอบแค่ผู้หญิงอย่างเดียวรึเปล่า และคำนี้ยังสามารถอธิบายความสัมพันธ์ (relationship) ระหว่างผู้หญิงสองคนได้อีกด้วย

Sapphic = Lesbian (ในฐานะร่มคันใหญ่) = WLW = หญิงรักหญิง

นั่นหมายความว่า เมื่อคุณตัดสินใจเลือกใช้คำนิยามใดๆ ข้างต้น เท่ากับว่าคุณหมายรวมถึงการใช้คำอื่นๆ ด้วยเช่นกัน

Sapphic Umbrella - Sapphic คือ - แซฟฟิค คือ - ร่มแซฟฟิค — Sapphic Umbrella | ร่มแซฟฟิค

ต้นกำเนิดของคำว่า Sapphic มาจาก Sappho รึเปล่านะ

Sappho กวีหญิงชาวกรีก ที่มีชีวิตอยู่ในช่วง 637-572 ปีก่อนคริสตกาล เธออาศัยอยู่บนเกาะเลสบอส ทะเลอีเจียน ประเทศกรีซในปัจจุบัน ในอดีตนั้น Sappho ถูกนับว่าเป็นกวีที่ยิ่งใหญ่ที่สุดคนหนึ่งเช่นเดียวกับโฮเมอร์ แต่กับเพลโต เขายกย่องให้เธอเป็น Muse คนที่สิบเลยก็ว่าได้ สำหรับผลงานของแซฟโฟ เธอเขียนบทกวีแนวสะท้อนอารมณ์ ที่บรรยายถึงชีวิตประจำวัน ความสัมพันธ์ และพิธีกรรมต่างๆ และรวมไปถึงความรักอย่างลึกซึ้ง และแน่นอนว่าเป็นความรักระหว่างผู้หญิงกันเอง ด้วยงานเขียนของเธอที่เกี่ยวข้องกับผู้หญิง ก็เลยทำให้หลายๆ คนตั้งสมมติฐานว่า เธออาจจะเป็นหญิงรักหญิงก็ว่าได้ ไม่ว่าจะเป็น Lesbian ที่มาจากเกาะ Lesbos ที่เธออาศัยอยู่ หรือว่า Sapphic ที่มาจาก Sappho ชื่อของเธอนั่นเอง

แน่นอนว่าเมื่อมีการศึกษาเกี่ยวกับผลงานของแซฟโฟกันมากขึ้น ก็ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่เกี่ยวกับเพศวิถีของเธอ ว่าสรุปแล้ว แซฟโฟเป็นหญิงรักหญิง เหมือนที่คนอื่นๆ สันนิษฐานเอาไว้หรือไม่ อย่างคำว่าเลสเบี้ยน (Lesbian) ที่มาจากเกาะ Lesbos ที่เราได้ยินกันในปัจจุบันนี้ที่หมายถึงหญิงรักหญิง แต่ในอดีตอาจจะเป็นคนละความหมายไปเลยก็ได้

นั่นจึงเป็นเหตุผลที่ว่าเราไม่อาจสรุปได้ว่า แซฟโฟเป็นหญิงรักหญิงจริงๆ หรือไม่ เนื่องจากไม่มีบันทึกรายละเอียดที่ชัดเจน เพราะมีการสันนิษฐานไปหลายรูปแบบ ทั้งการสันนิษฐานว่า แซฟโฟชอบชายหนุ่มที่อายุน้อยกว่าแต่เขาไม่รักตอบ จึงกระโดดหน้าผาตาย บ้างก็บอกว่าเธอมีลูกสาวคนหนึ่งชื่อ Cleïs และบ้างก็เชื่อว่า Cleïs เป็นหนึ่งในคนรักเพศหญิงของเธอเอง เป็นต้น

จุดเริ่มต้นของการใช้คำว่า แซฟฟิค มันมาจากไหน?

อ้างอิงจาก Online Etymology Dictionary ที่เก็บรวบรวมข้อมูลของคำว่า Sapphic เอาไว้นั้น ก็ได้บอกว่า คำว่า Sapphic (adj.) มีใช้มาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1500 ที่จะใช้เพื่อสื่อถึงแซฟโฟและบทกวีของเธอ แต่คำนี้ก็มีความหมายที่เปลี่ยนไป อย่างในช่วงทศวรรษที่ 1800 มีการค้นพบบทกวีของแซฟโฟบนกระดาษปาปิรัสที่หายไป และมีการนำมาใช้เพื่ออ้างถึงแรงดึงดูดระหว่างผู้หญิงกันเอง

คำนี้มันก็จะเชื่อมโยงกับคำว่า Sapphism (n.) ที่หมายถึง ความสัมพันธ์ทางเพศระหว่างผู้หญิง โดยใช้กันมาตั้งแต่ปี 1890 อย่างที่พบในนวนิยายของฝรั่งเศส มันมาจากคำว่า sapphic + -ism. และคำว่า Sapphist ที่หมายถึง หญิงรักหญิง (female homosexual) ก็ใช้กันมาตั้งแต่ปี 1923

สำหรับคำว่า Lesbian (adj.) ใช้งานมาตั้งแต่ทศวรรษที่ 1590 ที่หมายถึง เกี่ยวกับเกาะเลสบอส ซึ่งเป็นบ้านของแซฟโฟ และมีการใช้งานในความหมายที่ว่า เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างผู้หญิงที่มีความสนใจทางเพศในผู้หญิงคนอื่น ซึ่งมีการใช้งานในความหมายนี้มาตั้งแต่ปี 1870 และในคำนาม ก็มีการบันทึกครั้งแรกในปี 1725

และในช่วงกลางถึงปลายศตวรรษที่ 20 คำว่า แซฟฟิคก็มีความหมายเดียวกันกับเลสเบี้ยน ที่ว่าหญิงรักหญิงนั่นเอง ทำให้หลายๆ คนอาจจะสงสัยว่า คำว่าแซฟฟิคนั้น รวมผู้หญิงทุกคนที่เป็นหญิงรักหญิงหรือไม่ หรือรวมแค่เฉพาะคนที่รักผู้หญิงเพียงอย่างเดียว

LGBTQIAN Parade sapphic Photo by Norbu GYACHUNG on Unsplash — Photo by Norbu GYACHUNG on Unsplash

สรุปแล้ว แซฟฟิค เป็นคำใหม่ หรือคำที่เพิ่งกลับมาฮิตอีกครั้งกันแน่

คำถามที่ว่า แล้วว่า แซฟฟิค ถือเป็นคำใหม่จริงๆ รึเปล่า คำตอบก็คือไม่ มันไม่ใช่คำใหม่เลยแม้แต่น้อย แต่ถ้าหากถามว่าเป็นคำที่เพิ่งกลับมาใช้อย่างแพร่หลายมากขึ้นใช่หรือไม่ คำตอบก็คือใช่

อ้างอิงจาก Google Books Ngram Viewer (ตัวช่วยของกูเกิลที่เข้ามาช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถค้นหาแนวโน้มของคำต่างๆ หรือเรื่องราวในประวัติศาสตร์ผ่านหนังหนังสือได้อย่างง่ายดาย) ตั้งแต่ปี 1800 จนถึงปี 2019 ที่จะเห็นได้เลยว่ามีการใช้งานคำว่า Sapphic มาตั้งแต่ปี 1800 และลดน้อยลงไป แต่ก็ได้มีการใช้งานคำนี้ในหนังสือเพิ่มมากขึ้น อย่างที่จะเห็นได้จากความถี่ที่เพิ่มขึ้นมาในช่วงปี 2013 และสำหรับ Google Trends ที่จะเป็นการรวบรวมคำจากการที่มีผู้ใช้งานเสิร์ชบนเสิร์ชเอนจิ้น ซึ่งจะเก็บรวบรวมข้อมูลจากในปี 2004 จนถึงปัจจุบัน ที่จะเห็นได้เลยว่ามีการใช้ค้นหาสูงสุดในช่วงปี 2005

อาจจะบอกได้อย่างเต็มปากเต็มคำว่า คำว่า แซฟฟิค ไม่ใช่คำใหม่แต่อย่างใด แต่ที่หลายๆ คนไม่เคยได้ยิน ก็ไม่ใช่ว่าคุณจะพลาดเลยแม้แต่น้อย เพราะอย่างที่ได้บอกไปข้างต้นว่า คำนี้ถือเป็นคำที่เพิ่งกลับมาใช้กันอย่างแพร่หลายเมื่อไม่นานมานี้นั่นเอง

‘แซฟฟิค’ แตกต่างจาก ‘เลสเบี้ยน’ อย่างไร

แม้ว่าในอดีต ความหมายของคำว่า แซฟฟิค และ เลสเบี้ยน จะสามารถใช้แทนกันได้ โดยมีความหมายเช่นเดียวกัน แต่ในปัจจุบัน มีการกีดกันในชุมชนเพศหลากหลาย ทำให้คำว่าเลสเบี้ยนมีคำจำกัดความที่ค่อนข้างแคบ ยิ่งไปกว่านั้น เป็นการอธิบายถึงแค่ผู้หญิงที่ดึงดูดเข้ากับผู้หญิงอย่างเดียวเท่านั้น ไม่รวมไปถึงกลุ่มบุคคลที่รักได้หลายเพศ ยิ่งไปกว่านั้นคือไม่รวมถึงบุคคลข้ามเพศ นอนไบนารี่ และกรอบบางประเภท ที่ทำให้คนที่ชอบผู้หญิงไม่สะดวกใจที่จะใช้คำว่าเลสเบี้ยน แต่เลือกที่จะใช้คำอื่นแทน เช่นคำว่า เกย์ เป็นต้น

แต่สำหรับคำว่าแซฟฟิค ถือเป็นร่มคันใหญ่ (umbrella term) ที่ครอบเอาทั้งหมดไว้ร่วมกัน ทั้งผู้หญิงที่ดึงดูดเข้ากับผู้หญิง และกลุ่มบุคคลที่เป็นนอนไบนารี่อีกด้วย ซึ่งคำจำกัดความใต้ร่มแซฟฟิคนั้น จะรวมกลุ่มคนที่เป็นไบเซ็กชวล แพนเซ็กชวล ทรานส์เจนเดอร์ (ไม่ว่าจะเป็น Trans woman, Transfeminine ไปจนถึง Trans man ด้วย) และนอนไบนารี่ที่มีความเชื่อมโยงกับความเป็นหญิง ก็สามารถนิยามตัวเองใต้ร่มแซฟฟิคนี้ได้ด้วย

แล้วทำไมไบเซ็กชวล แพนเซ็กชวล และเนปทูนิคถึงรวมอยู่ใต้ร่มแซฟฟิค

Bisexual คือ คนที่มีแรงดึงดูดกับคนที่มีเพศเดียวกันและเพศตรงข้ามกับตัวเอง ซึ่งไม่จำเป็นจะต้องมีแรงดึงดูดกับแค่สองเพศเท่านั้น และไม่จำเป็นจะต้องดึงดูดกับผู้ชายหรือผู้หญิงแค่นั้น ส่วน Pansexual นั้นอยู่ใต้ร่มของไบเซ็กชวล พวกเขาไม่ได้มีเรื่องเพศเป็นสิ่งสำคัญ นั่นหมายความว่า พวกเขามีแรงดึงดูดได้กับคนทุกเพศและทุกๆ รสนิยมทางเพศ แต่ไม่ได้หมายความว่าเพศของอีกฝ่ายจะไม่มีจริง เขาเพียงแค่ไม่ได้สนใจในเพศของอีกฝ่ายแค่นั้น

ส่วน Neptunic คือคนที่มีแรงดึงดูดกับผู้หญิงและนอนไบนารี่ที่มีความเชื่อมโยงกับความเป็นหญิง อาจจะสามารถอธิบายได้ว่า เนปทูนิคจะมีแรงดึงดูดกับทุกคน ยกเว้นผู้ชาย และนอนไบนารี่ที่มีความเชื่อมโยงกับความเป็นชาย (masculine aligned non-binary) ซึ่งนิยามนี้ มักจะใช้กับนอนไบนารี่เพื่ออธิบายตัวตนของตัวเอง โดยไม่อ้างอิงเพศไบนารี่ (เพศชายและเพศหญิง) แต่ทุกคนก็สามารถนิยามคำนี้ได้เช่นกัน

สาเหตุที่คำนิยามทั้งสามคำนี้ คือ ไบเซ็กชวล แพนเซ็กชวล และเนปทูนิค ถึงรวมอยู่ใต้ร่มแซฟฟิค นั่นเป็นเพราะว่า พวกเขาคือผู้หญิง ทรานส์ หรือนอนไบนารี่ ที่มีความเชื่อมโยงกับความเป็นหญิง แม้ว่าจะรักหลายเพศก็ตาม แต่หนึ่งในเพศที่พวกเขารักก็คือผู้หญิงหรือผู้ที่มีอัตลักษณ์เชื่อมโยงกับความเป็นหญิงนั่นเอง จึงเป็นสาเหตุที่ว่า ไบเซ็กชวล แพนเซ็กชวล และเนปทูนิค ถึงรวมอยู่ใต้ร่มแซฟฟิคนี้

ทำไมทรานส์แมนถึงอยู่ใต้ร่มแซฟฟิค

อีกหนึ่งคำถามที่หลายคนสงสัยกันเป็นจำนวนมากว่าทำไมทรานส์แมน หรือ ผู้ชายข้ามเพศ ถึงมาอยู่ใต้ร่มแซฟฟิค ทั้งที่พยายามบอกกันมาตลอดว่า ทรานส์แมนคือผู้ชาย แล้วทำไมถึงอยู่ใต้ร่มนี้ได้ คำตอบก็คือ ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคลว่าจะนิยามตัวเองว่าอย่างไร เนื่องจากมีทรานส์แมนจำนวนไม่น้อย ที่เคยนิยามตัวเองว่าเป็นเลสเบี้ยน เป็นแซฟฟิค หรืออยู่ใต้ร่มแซฟฟิคมาก่อนที่จะข้ามเพศ และหลังจากข้ามเพศแล้ว เขายังรู้สึกว่าอยากจะนิยามตัวเองด้วยนิยามเดิม เพราะด้วยประสบการณ์ของเขา และความสบายใจที่จะใช้คำนิยามนั้น ดังนั้น การที่โอบรับทรานส์แมนเข้ามาอยู่ใต้ร่มแซฟฟิค เรียกได้ว่าเป็นผลดีต่อทรานสแมนผู้ที่นิยามตัวเองว่าอยู่ใต้ร่มแซฟฟิ

แต่สำหรับทรานส์แมนคนไหนที่ไม่ต้องการนิยามตัวเองให้อยู่ใต้ร่มแซฟฟิคนี้ก็ย่อมได้ ไม่ใช่เรื่องผิดแปลกใดๆ ทั้งนั้น เนื่องจากการนิยามเป็นเรื่องส่วนบุคคล ไม่ได้เป็นหน้าที่ของใครคนอื่นนอกจากตัวเอง ที่จะมาอ้างนิยามให้คนอื่นได้

การที่คำนิยามมีเพื่อโอบรับทุกคนให้สามารถเป็นตัวเองได้ตามต้องการนั้นดีกว่าที่จะไปผลักใครออกไป

สรุปแล้ว แซฟฟิคครอบคลุมทุกอัตลักษณ์จริงๆ หรือไม่?

จากที่ได้อธิบายไปแล้วข้างต้น คำว่า แซฟฟิค คือคำนิยามที่มีความครอบคลุมและรวมเอาทุกกลุ่มอัตลักษณ์ที่เป็นหญิงรักหญิงได้มากกว่าคำว่าเลสเบี้ยน ไม่ว่าคุณจะมีอัตลักษณ์ทางเพศแบบไหน มีรสนิยมทางเพศแบบใด คุณก็อยู่ภายใต้ร่มคันใหญ่คันนี้ และจะไม่มีใครผลักคุณออกไปจากใต้ร่มแซฟฟิคเลย ไม่ว่าคุณจะฟิตอินกับคำว่าเลสเบี้ยนหรือไม่ เคยโดนผลักออกจากกลุ่มหญิงรักหญิงเพียงเพราะคุณเป็นไบเซ็กชวล หรือรู้สึกไม่เข้ากับอัตลักษณ์ที่ว่าเลสเบี้ยน เพราะคุณมีอัตลักษณ์ทางเพศที่ไม่เป็นไปตามเพศกำหนด แซฟฟิคจะโอบรับคุณเอง

“สิ่งที่ต้องย้ำเสมอก็คือ เลสเบี้ยนเป็นสับเซ็ตของแซฟฟิค
นั่นหมายความว่า เลสเบี้ยนทุกคนเป็นแซฟฟิค แต่แซฟฟิคทุกคนไม่ใช่เลสเบี้ยน”

จำเป็นแค่ไหนที่จะต้องนิยามตัวเองหรือเรียกคู่รักว่าแซฟฟิค?

เราขอยกตัวอย่างสักนิดเพื่อให้คุณคลายสงสัย

ให้ลองนึกถึงบุคคลที่เป็นนอนไบนารี่สักคนหนึ่ง แล้วคำนิยามที่ว่าเขาเป็นเลสเบี้ยน แล้วเขารู้สึกว่า คำว่าเลสเบี้ยนมันไม่ฟิตอินกับเขา การเลือกใช้คำว่าแซฟฟิค ก็ถือเป็นอีกคำหนึ่งที่เขาสบายใจในการใช้และคำนิยามได้ หรือสำหรับคู่รักที่มีคนหนึ่งเป็นเลสเบี้ยนและอีกคนเป็นไบเซ็กชวล การเรียกรวมว่าเป็นคู่รักเลสเบี้ยน ก็อาจจะไม่ถูกนัก เพราะนั่นอาจจะเป็นการลบอัตลักษณ์ของบุคคลที่เป็นไบเซ็กชวลนั่นเอง

แต่สำหรับบางคน เขาอาจจะมองว่าเลสเบี้ยนสามารถเข้ากับเขาได้ ก็ไม่ใช่เรื่องแปลก หรือสำหรับบางคู่ที่ถูกเรียกว่าเป็นคู่เลสเบี้ยน แม้ว่าพวกเขาจะเป็นไบเซ็กชวลหรือแพนเซ็กชวลก็ตาม นั่นอาจจะไม่ใช่เรื่องที่น่าแปลกใจ เพราะแต่ละบุคคลก็สามารถนิยามด้วยอัตลักษณ์ที่แตกต่างกันออกไปตามที่ตัวเองต้องการ โดยไม่ลบอัตลักษณ์ของคนอื่นออกไป

แต่อย่าลืมว่าไม่ใช่ทุกคนที่จะรู้สึกสะดวกใจกับการนิยามอัตลักษณ์นั้นๆ ตามที่คนอื่นคุ้นเคย การทำความเข้าใจและเคารพในอัตลักษณ์ของแต่ละบุคคลก็ถือเป็นสิ่งที่สำคัญ และไม่อยากให้ทุกคนมองข้ามสิ่งนี้กันไป

LGBTQIAN sapphic Photo by Aiden Craver on Unsplash — Photo by Aiden Craver on Unsplash

คุณสามารถสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้กับทุกคนได้ แม้ว่าคุณจะไม่คุ้นกับคำนิยามของพวกเขา เพียงแค่ยอมรับและเคารพพวกเขาอย่างที่พวกเขาควรจะได้รับ นอกจากนี้แล้ว คุณยังสามารถทำความเข้าใจเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องราวเหล่านั้นได้เพิ่มขึ้น เพื่อให้บุคคลเหล่านั้นรู้สึกได้รับการโอบกอด และไม่รู้สึกโดนกีดกันออกจากสังคม LGBTQIAN+ อีกด้วย

Sapphic Union ขอเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้กับชาวแซฟฟิคคนในคอมมูนิตี้ LGBTQIAN+ และพันธมิตรของคนในคอมมูนิตี้แห่งนี้ทุกคน เพื่อการโอบรับทุกตัวตน ทุกคำนิยาม ❤

อ่านบทความเพิ่มเติมเกี่ยวกับแซฟฟิค

Sources:

https://books.google.com/ngrams/graph?content=sapphic&year_start=1800&year_end=2019&corpus=26&smoothing=3&direct_url=t1%3B%2Csapphic%3B%2Cc0
https://lgbtqia.fandom.com/wiki/Sapphic
https://sexuality.fandom.com/wiki/Neptunic
https://trends.google.com/trends/explore?date=all&q=sapphic
https://www.autostraddle.com/why-sapphic-is-back-in-style-definition-meaning-trend/
https://www.etymonline.com/word/Sapphic
https://www.merriam-webster.com/dictionary/sapphic
https://www.newyorker.com/magazine/2015/03/16/girl-interrupted
https://www.them.us/story/what-does-sapphic-mean